Το Pinball Wizard είναι ένα τραγούδι των Who, που αποτελεί μέρος της ροκ όπερας Tommy (1969) και συγκαταλέγεται στα πιο δημοφιλή κομμάτια της μπάντας. Δεν υπάρχει live εμφάνιση του συγκροτήματος, από τότε που το πρωτοπαρουσίασαν, που να μην περιλαμβάνει αυτό το τραγούδι. Και όμως! Ο συνθέτης και στιχουργός του τραγουδιού, ο Pete Townshend, δεν το έχει και σε μεγάλη εκτίμηση. Για να ακριβολογούμε, το θεωρεί απαίσιο! Ποιος ξέρει; Έχει τους λόγους του; Για να δούμε.
Η ΙΔΕΑ ΓΙΑ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
Ο Pete Townshend, κιόλας από τα πρώτα βήματά του με τους Who, γυρόφερνε στο μυαλό του τη σύνθεση μιας ροκ όπερας. Καθώς μάλιστα ο Pete τύχαινε να είναι οπαδός της φιλοσοφίας του σημαντικού γκουρού Meher Baba (1894-1969), είχε εγκολπωθεί τις διδαχές του για την αναγέννηση της ανθρώπινης ψυχής σε ένα ανώτερο βασίλειο, χάρη στην ενσωμάτωση των θεϊκών ιδιοτήτων σε έναν απλό άνθρωπο. Δημιούργησε έτσι τον χαρακτήρα του Tommy Walker, ενός ταλαίπωρου παιδιού, που χάνει την όρασή του, την ακοή του και την ομιλία του εξ αιτίας ψυχολογικών τραυμάτων, αλλά τις επανακτά με έναν θαυματουργό τρόπο, για να αναχθεί σε προφήτη και σωτήρα των απλών ανθρώπων. Μεγάλο εγχείρημα, εδώ που τα λέμε, που κανείς άλλος δεν είχε διανοηθεί ως τότε, ειδικά στο χώρο του ροκ. Γι’ αυτό και μόλις το γκρουπ είχε έτοιμο ένα σκαρίφημα του έργου, κάπου στα τέλη του 1968, ο παραγωγός τους Kit Lambert κάλεσε στο στούντιο τον πιο σημαντικό μουσικοκριτικό της εποχής, τον Nik Cohn, να ακούσει και να αξιολογήσει την όλη προσπάθεια. Ο Nik Cohn ήρθε, άκουσε και δεν ενθουσιάστηκε. «Είναι όλο γραμμένο για έναν γκουρού», τους είπε, «είναι εντελώς εξωπραγματικό για εμάς. Θα ήταν προτιμότερο, ο Tommy να είναι πιο ανθρώπινος, πιο καθημερινός. Και επιπλέον, δεν άκουσα ούτε ένα δυνητικό single μέσα στο έργο σας». Μόλις τα άκουσε αυτά ο Pete Townshend, άρχισε αμέσως να σκαρώνει τους στίχους ενός νέου τραγουδιού, στο οποίο ο κωφάλαλος και τυφλός Tommy συμβαίνει να είναι και πρωταθλητής του φλίπερ! Και γιατί του φλίπερ; Διότι ο κριτικός Nik Cohn τύγχανε να είναι λάτρης αυτού του παιχνιδιού! Φτηνό κόλπο, θα πείτε. Αμ δε! Ο Nik Cohn, μόλις άκουσε το νέο τραγούδι, το χαρακτήρισε «αριστούργημα». Και, μεταξύ μας, δεν είχε καθόλου άδικο.
ΣΤΙΧΟΙ – ΜΟΥΣΙΚΗ
Τους στίχους του τραγουδιού μάς τους αφηγείται ο Local Lad, ο υποτιθέμενος πρωταθλητής του φλίπερ, ο οποίος βρίσκει τον μάστορά του από το κωφάλαλο και τυφλό παιδί και του παραδίδει τα σκήπτρα του πρωταθλητή, ομολογώντας την ήττα του: “That deaf dumb and blind kid, Sure plays a mean pinball". Πολύ ωραίοι στίχοι! Όχι όμως για τον Townshend. Εκείνος το θεωρεί το πιο αδέξιο κομμάτι που έχει γράψει! Στο εσώφυλλο του Tommy, στην έκδοση του 2003, γράφει ο Townshend: «Ντρεπόμουν! Αυτό ήταν τραγούδι για βαριετέ, όχι για ροκ όπερα. Άκου εκεί “Sure plays a mean pinball”! Το διέγραψα από τους στίχους, αλλά έπρεπε να το επαναφέρω, γιατί ξαφνικά όλες οι στροφές είχαν ίδιο μήκος, δεν υπήρχε ενδιάμεση γέφυρα (middle eight), όλα χάλια. Το έβλεπα, δημιουργούσα μια αποτυχία, αλλά όφειλα να συνεχίσω». Δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει η στάση του Townshend απέναντι στο δημιούργημά του. Υπάρχουν κραυγαλέες αντίστοιχες περιπτώσεις, όπως του Neil Young με το Heart of Gold, των Nirvana με το Smells Like Teen Spirit, ή των Radiohead με το Creep. Με αυτούς όμως, είναι κάπως διαφορετικά τα πράγματα: Τα τραγούδια που μίσησαν, ήταν σούπερ επιτυχίες, που τους σημάδεψαν ως καλλιτέχνες, χωρίς εκείνοι να θέλουν να προσδιορίζονται από αυτά. Αντίθετα, ο Townshend αντιπάθησε το Pinball Wizard απ’ την πρώτη στιγμή και δεν άλλαξε ποτέ την άποψή του γι’ αυτό.
Τέλος πάντων, το είχε γράψει, το είχε ταιριάξει πανέξυπνα στην πλοκή του έργου, δεν μπορούσε να κάνει πίσω. Αποφάσισε λοιπόν να το προικίσει κάπως, με στολίδια της μουσικής του ευφυίας. Αντλώντας έμπνευση από ένα μικρό έργο του μπαρόκ μουσουργού Henry Purcell, με τίτλο «Συμφωνία πάνω σε μια νότα», ο Townshend δημιούργησε μια ανεπανάληπτη αλληλουχία συγχορδιών, παιγμένων με κιθάρα, που, με τον χαμηλό τόνο τους και τους πρωτάκουστους ήχους τους, μας βάζουν στον απομονωμένο κόσμο του Tommy. Ξαφνικά, ο μέγας μαέστρος Townshend αλλάζει τον ρυθμό της κιθάρας σ’ ένα ξέφρενο ανδαλουσιανό φλαμένκο, για να δώσει τελικά τη σκυτάλη στο διαπεραστικό μπάσο του John Entwistle και την κρυστάλλινη φωνή του Roger Daltrey, ενώ τα ντραμς του Keith Moon κάνουν να φαίνεται εύκολος ο διονυσιακός ρυθμός του τραγουδιού. Θρίαμβος! Και αφήστε τον Pete Townshend να γκρινιάζει.
ΥΠΟΔΟΧΗ ΤΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ
Οι κριτικοί υποδέχτηκαν πολύ θερμά το Pinball Wizard. Και δεν λέμε μόνο για τον Nik Cohn, που περιμέναμε να είναι κάπως μεροληπτικός. «Σαγηνευτικό» το χαρακτήρισε το Cash Box, «που ενώ διατηρεί όλη την ψυχική ανάταση του πρώιμου ροκ, αναδεικνύει ταυτόχρονα και την μουσική επάρκεια και πρωτοπορία του γκρουπ, σε επίπεδο Beatles». Παρόμοια, το Billboard αποκάλεσε το τραγούδι «ένα συμπαγές ροκ κομμάτι», ενώ το Record World το χαρακτήρισε ως τη «συναρπαστική πλευρά» των Who. Όμως και ο κόσμος το υποδέχτηκε ανάλογα: Νο 4 στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1969 και Νο 19 στις ΗΠΑ, το ίδιο διάστημα.
Η ΕΚΔΟΧΗ ΤΟΥ ELTON JOHN
O Elton John τραγούδησε το Pinball Wizard στην κινηματογραφική μεταφορά του Tommy, το 1975, από τον σκηνοθέτη Kert Russell. Στην ταινία, που σημείωσε πολύ μεγάλη επιτυχία, εμφανίζονταν ακόμα ο Roger Daltrey στο ρόλο του Tommy, η Ann-Margret (καταπληκτική στο ρόλο της μητέρας του Tommy), ο Oliver Reed, ο Eric Clapton, η Tina Turner και ο Jack Nicholson. Ο Elton είχε τον ρόλο του Local Lad, του πρωταθλητή του φλίπερ δηλαδή, ο οποίος ηττάται από τον Tommy υπό τους ήχους του Pinball Wizard. Το φοβερό εύρημα σ’ αυτή τη σκηνή είναι ότι ο Elton John χειρίζεται το φλίπερ μέσω ενός μικρού keyboard (τι άλλο; ). Η εκτέλεση αυτή σημείωσε εξίσου μεγάλη επιτυχία, φτάνοντας στο Νο 7 στα βρετανικά charts και Νο 9 στις ΗΠΑ.
Η ΓΝΩΜΗ ΤΟΥ ROGER DALTREY
Θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε τη γνώμη του έτερου μεγάλου πυλώνα του γκρουπ, του Roger Daltrey. Δεν θα έκανε έκπληξη να ήταν διαφορετική απ’ αυτή του Townshend. Οι δυο τους σπάνια εναρμονίζονταν στις απόψεις τους. Πραγματικά, η εντύπωση του Daltrey για το τραγούδι είναι εντελώς διαφορετική, ειδικά σε ό,τι αφορά στην παραγωγή: «Η δουλειά του παραγωγού μας Kit Lambert είναι καταπληκτική! Αυτή η ανάμειξη των διαφόρων ήχων για να αναπαραστήσει το φλιπεράκι είναι ασυναγώνιστη. Και δεν νομίζω ότι αναγνωρίστηκε ποτέ αρκετά η συνεισφορά του σ’ αυτό».
ΔΙΚΑΙΟΠΟΛΙΣ
12/10/24
Δημοσίευση σχολίου