Η επίδραση που έχει αυτό το τραγούδι είναι αδιαμφισβήτητη. Όμως, μέσα στο μήνυμα για ειρήνη και αγάπη και μέσα στην τρυφερή πιανιστική μελωδία του βρίσκονται -καλά κρυμμένες- κάποιες ριζοσπαστικές ιδέες για την κοινωνία μας όπως την ξέρουμε. Αυτό που θεωρούμε ως έναν παγκόσμιο ύμνο ειρήνης, στην πραγματικότητα είναι ένα τραγούδι με αμφιλεγόμενους στίχους και ανατρεπτικές ιδέες. Ο Lennon το χαρακτήρισε κάποτε ως τον «Working Class Hero για συντηρητικούς» και, σίγουρα, είναι μια σοβαρή πρόκληση προς το κοινωνικό status quo. Ίσως γι’ αυτό, σε κάποια άλλη περίπτωση, ο John παρομοίασε το τραγούδι του με το Κομμουνιστικό Μανιφέστο! «Παρ’ όλο που δεν είμαι κομμουνιστής, ούτε ανήκω σε οποιοδήποτε κίνημα», συμπλήρωσε αμέσως μετά.
ΠΩΣ ΓΡΑΦΤΗΚΕ
Ο Lennon έγραψε το τραγούδι μέσα σε μια μέρα, παίζοντας στο πανέμορφο λευκό πιάνο με ουρά, μάρκας Steinway, που είχε στο αρχοντικό του, στο Tittenhurst Park της Αγγλίας, τον Μάιο του 1971. Η Yoko Ono καθόταν δίπλα του και τον παρακολουθούσε, καθώς εκείνος σκάρωνε τους στίχους και τελειοποιούσε τη μελωδία. Στη συνέχεια, κάλεσε κάποιους φίλους του να έρθουν στο home studio που είχε στο Tittenhurst, να τον βοηθήσουν στην ηχογράφηση: τον George Harrison, τον παλιό φίλο (απ’ την εποχή των Beatles) Klaus Voorman στο μπάσο, τον ντράμερ Alan White(μετέπειτα Yes), τον εξαιρετικό πιανίστα Nicky Hopkins και τον πληθωρικό παραγωγό Phil Spector, ο οποίος -περιέργως- επέδειξε έναν εντυπωσιακό αυτοέλεγχο, αφήνοντας το κομμάτι όσο πιο απλό γινόταν! Διότι όσο πιο απλή η ενορχήστρωση, τόσο μεγαλύτερη η ανάδειξη του νοήματος των στίχων. Ό,τι και να δοκίμαζαν, τους φαινόταν υπερβολικό. Έτσι, αυτό που απέμεινε τελικά ήταν η φωνή και το πιάνο του Lennon, το μπάσο του Voorman και τα ντραμς του White. Στο τελικό mix πάντως, που έγινε στο στούντιο Record Plant της Νέας Υόρκης, ο John έκανε overdub και κάποια έγχορδα. Να πούμε μόνο, πριν κλείσουμε το κεφάλαιο της ηχογράφησης, ότι εμπλέκεται και δεύτερο πιάνο Steinway, όρθιο όμως, διότι αυτό με την ουρά είχε πολύ μεγάλη αντήχηση, καθώς δεν χωρούσε μέσα στο στούντιο και η ηχογράφηση θα έπρεπε να γίνει στο σαλόνι.
Οπότε, προτιμήθηκε το όρθιο. Το πιάνο αυτό, δεν ξέρω πώς, βρέθηκε να πωλείται σε μια δημοπρασία, το 2000, όπου το αγόρασε ο George Michael, πληρώνοντας πάνω από δύο εκατομμύρια δολάρια, και στη συνέχεια το δώρισε στο Beatles Museum του Λίβερπουλ, όπου βρίσκεται σήμερα. Το λευκό πιάνο με ουρά παρέμεινε στην ιδιοκτησία του John Lennon, οπότε σήμερα εικάζουμε ότι βρίσκεται στη Νέα Υόρκη και ανήκει στην ιδιοκτησία της Yoko Ono.
ΥΠΟΔΟΧΗ ΤΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ
Το τραγούδι κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 1971 ως single στις ΗΠΑ, όπου πήγε μέχρι τη θέση 3 των charts. Στη Μεγάλη Βρετανία, ο John αποφάσισε να μην το λανσάρει ως single, με σκοπό να προωθήσει έναν άλλο ύμνο για την ειρήνη, που είχε τίτλο “Happy Christmas (War Is Over)”. Τελικά, το Imagine κυκλοφόρησε και στην Αγγλία σαν single το 1975, κατακτώντας το νο. 6 των βρετανικών charts. To single επανακυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 1981, έναν μήνα δηλαδή μετά τη δολοφονία του John στη Νέα Υόρκη και πήγε, φυσικά, νο. 1, όπου και έμεινε 30 ημέρες, για να αντικατασταθεί από το Woman, πάλι του John Lennon. Το γεγονός αυτό, της αντικατάστασης ενός top 1 hit από άλλο hit του ίδιου καλλιτέχνη, είχε να συμβεί από τότε που οι Beatles έκαναν διαδοχικά νο. 1 με το She Loves You και το I Want To Hold Your Hand (1963). Και σαν να μην έφταναν αυτές οι διακρίσεις, το 2002, σε μια ψηφοφορία του Guiness World Records, το Imagine αναδείχτηκε ως το δεύτερο διαχρονικά πιο αγαπημένο τραγούδι των Βρετανών, πίσω από το Bohemian Rhapsody. Ανεξάρτητα πάντως από τις επιδόσεις του Imagine στα charts, όλοι όσοι είχαν αναμειχθεί, ήξεραν ότι επρόκειτο για ένα πολύ ιδιαίτερο τραγούδι, πρωτοποριακό για την εποχή του, που θα άφηνε σίγουρα ένα ανεξίτηλο στίγμα, κανείς όμως δεν περίμενε τον παγκόσμιο αντίκτυπο που θα είχε, τόσο μουσικά, όσο και πολιτικά. Ο Paul McCartney, ο οποίος -σημειωτέον- εκείνο τον καιρό ήταν στα μαχαίρια με τον John, παραδέχτηκε, αμέσως μόλις το άκουσε, ότι το τραγούδι αυτό θα «σκόρπιζε» τον ανταγωνισμό. Ο Bono εξομολογήθηκε ότι το Imagine ήταν η αιτία που έγινε τραγουδιστής. Ο ιστορικός παραγωγός των Beatles, o George Martin, ομολόγησε ότι ζήλεψε που δεν ήταν αυτός ο παραγωγός του τραγουδιού. Τέλος, ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ Jimmy Carter είπε, σε κάποια στιγμή: «Δεν μπορώ να μετρήσω σε πόσες απ’ τις χώρες που επισκέφτηκα (και έχω επισκεφτεί περίπου 125 χώρες) έχω ακούσει το Imagine, και μάλιστα σαν έναν δεύτερο εθνικό ύμνο!». Λίγο ειρωνικό αυτό που λέει ο Carter, αν λάβει κανείς υπόψη ότι το τραγούδι λέει «Φαντάσου ότι δεν υπάρχουν χώρες». Και να ήταν μόνο αυτό! Τόσα και τόσα λένε οι στίχοι, που, αν τα αναλογιστεί κανείς, κηρύσσουν την αναρχία: «Φαντάσου ότι δεν υπάρχει Παράδεισος, ότι δεν υπάρχουν χώρες, ότι δεν υπάρχουν πλούτη, ότι δεν υπάρχει θρησκεία, …». Πόσο πιο αντιαμερικάνικο, αντιβρετανικό, αντικαθεστωτικό θα μπορούσε να είναι αυτό το τραγούδι! Κι όμως, είναι γεμάτο θετικές σκέψεις και ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο της ανθρωπότητας. Αισθήματα αγάπης και αλληλοσεβασμού διαπλέκονται με στίχους που μας καλούν να απορρίψουμε ό,τι θεωρούσαμε ως τώρα πολύτιμο. Ακόμα και όσοι πίστεψαν ότι κατανόησαν το μήνυμα, μπερδεύουν το πραγματικό του νόημα. Για παράδειγμα, κάποιοι θρησκευόμενοι ζήτησαν την άδεια του Lennon να αλλάξουν το “no religion” σε “one religion”. O Lennon, φυσικά, αρνήθηκε, εξηγώντας τους ότι μια τέτοια αλλαγή θα κατέστρεφε το νόημα του τραγουδιού. Μετά τον θάνατό του, η Yoko κράτησε ακριβώς την ίδια στάση, σε ανάλογα αιτήματα που της υποβλήθηκαν.
Δεν έλειψαν, βεβαίως, και αυτοί που θεώρησαν υποκριτικό εκ μέρους του Lennon να λέει “no possessions” ένας πολυεκατομμυριούχος, που είχε στην κατοχή του -μεταξύ άλλων- και μια custom-painted Rolls Royce. Λες και ο Lennon ανακήρυξε ποτέ τον εαυτό του μπροστάρη της επανάστασης. Αυτό που μας είπε απλώς -και ευφυώς- είναι να φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς σύνορα, χωρίς θρησκείες, χωρίς πλούτη, και να σκεφτούμε τι λόγο θα είχαμε τότε να διχαζόμαστε, να ζηλεύουμε, ή να πολεμάμε ο ένας τον άλλον. Παρ’ όλη πάντως την υπερβολική ή εξεζητημένη κριτική που δέχτηκε, ο John άλλαξε λίγο τους στίχους, σ’ εκείνο το σημείο. Αντί να λέει "Imagine no possessions, I wonder if you can", το έκανε "Imagine no possessions, I wonder if we can". Έκανε όμως και μια δεύτερη, πολύ σημαντική αλλαγή. Αντί να λέει: "A brotherhood of man", το έκανε "A brotherhood/sisterhood of man", μια πολύ σημαντική εξέλιξη για έναν άντρα τόσο σωβινιστή, όπως ήταν ο John στα νιάτα του. Όπως ομολόγησε ο ίδιος αργότερα, οι στίχοι του Imagine είχαν ως βασική πηγή έμπνευσης το βιβλίο Grapefruit, που το είχε γράψει η Yoko Ono το 1964. Σε αυτό το βιβλίο, λοιπόν, βρίσκεις να γράφει: “Imagine the clouds dripping, Dig a hole in your garden to put them in” ή “Imagine myself crying and using my tears to make myself stronger”. Μπροστά σ’ αυτήν την ολοφάνερη επιρροή, ο John απόρησε με τον εαυτόν του, γιατί δεν σκέφτηκε να μοιραστεί τα credits του Imagine με τη σύζυγό του! Θα το είχε κάνει με οποιονδήποτε άλλον, χωρίς δεύτερη σκέψη. Όμως με τη γυναίκα του, δεν φάνηκε «αρκετά άντρας» για να το κάνει. Το παραδέχτηκε αρκετά σύντομα, πάντως, αφού στο εξώφυλλο του άλμπουμ Imagine, σημειώνει ότι το τραγούδι δεν θα είχε γραφτεί χωρίς τη βοήθεια της Yoko. Τελικά, η Yoko συμπεριλήφθηκε στους δημιουργούς του τραγουδιού μόλις το 2017.
Ο ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΤΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ
Απ’ όλα τα τραγούδια που έχει γράψει ο John, είναι πολλά που επηρέασαν άμεσα την κουλτούρα μας, κανένα όμως δεν είχε τον διεθνή αντίκτυπο του Imagine. Κι αυτός ο διεθνής αντίκτυπος έχει βρει τη φυσική του απεικόνιση σε δύο τοποθεσίες: Στο αεροδρόμιο του Λίβερπουλ, που ονομάζεται Liverpool John Lennon Airport, όπου στη στέγη του γράφει: “above us only sky”, και στο Central Park της Νέας Υόρκης, στον χώρο που έχει ονομαστεί Strawberry Fields, όπου υπάρχει ένα ψηφιδωτό που γράφει “IMAGINE”.
ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ
Όπως ακριβώς ο δημιουργός του, έτσι και το Imagine είναι περίπλοκο. Σε πρώτη ακρόαση, δεν είναι παρά μια απλή μπαλάντα, με όμορφο πιανάκι, που μιλάει για ειρήνη. Αλλά μαζί με το κάλεσμα για ειρήνη, οι στίχοι σε καλούν να απαρνηθείς όλα αυτά, που έχεις παλέψει με νύχια και με δόντια να αποκτήσεις. Δεν είναι, βέβαια, ένα εγχειρίδιο οδηγιών για το πώς θα απαρνηθούμε τον ίδιο τον εαυτό μας, ποιος θα μπορούσε άραγε να γίνει πειστικός, γράφοντας κάτι τέτοιο; Το τραγούδι απλώς μάς ζητάει να φανταστούμε κάτι, που μοιάζει ανέφικτο στον κόσμο που ζούμε. Είναι επαναστατικό, χωρίς να μας καλεί να επαναστατήσουμε, αυτή είναι η μαγεία του. Και είναι παράλληλα τραγικό, ότι αυτά που ίσχυαν το 1971, ισχύουν και σήμερα! Σε έναν κόσμο γεμάτο εντάσεις και συγκρούσεις, ποιος δεν θα ήθελε και σήμερα να φανταστεί όλα αυτά; Όπως πολύ εύστοχα παρατήρησε πρόσφατα ο Julian Lennon, ο πρωτότοκος γιός του John: «Ο κόσμος παραμένει σε λάθος πορεία και είναι πολύ λυπηρό αυτό. Πόσο δύσκολο είναι πια να επιμείνουμε σε αυτά τα όνειρα, μέχρι να γίνουν πραγματικότητα;».
ΔΙΚΑΙΟΠΟΛΙΣ
3/2/24
Δημοσίευση σχολίου