Πριν προχωρήσω στις αγαπημένες μου διηγήσεις, να δούμε ότι rock opera είναι η συλλογή τραγουδιών με κοινό θέμα στίχων (concept-θεματικό) που δεν είναι γραμμένο για ηθοποιία, αλλά μπορεί να προσαρμοστεί κινηματογραφικά και θεατρικά. Η χρήση χαρακτήρων μέσα από τους στίχους έχουν συνήθως αφηγηματική κι εξιστοριστική θέση. Αυτά τα ψυχρά με τους ορισμούς αλλά νομίζω ότι είναι απαραίτητο για τους νεότερους για να μπορέσει η έννοια rock opera να πάρει μια μορφή.
Γράφει ο Αλέξανδρος Ριχάρδος
ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ Η ΠΡΩΤΗ ROCK OPERA
Διαβάζοντας ένα παλαιότερο τεύχος του περιοδικού Classic Rock (Οκτώβριος 2003) γίνεται αναφορά στο πρώτο άλμπουμ των βρετανών Nirvana, The Story of Simon Simopath (1967), στο άλμπουμ των καναδών Influence "Mad Birds of Prey (A Mini-Opera 1968)", στο S.F. Sorrow των Pretty Things (1968) που θεωρείται η πρώτη rock opera.
Τον Μάιο του 1969 οι Who κυκλοφορούν το διπλό άλμπουμ Tommy με τις περισσότερες συνθέσεις να ανήκουν στον κιθαρίστα του συγκροτήματος Pete Townshend. Στο πέρασμα του χρόνου, το Jesus Christ Superstar εξελίχθηκε σαν την κορυφαία rock opera αλλά οι πρώτοι που έδωσαν έννοια σε αυτές τις δύο λέξεις ήταν οι Who με το κορυφαίο Tommy.
ΤΙ ΕΙΧΕ ΠΡΟΗΓΗΘΕΙ ΤΟΥ TOMMY
Δύο χρόνια νωρίτερα το 1967 οι Who είχαν πρωτοπορήσει κυκλοφορόντας το άλμπουμ The Who Sell Out με 13 τραγούδια με μεγαλύτερη επιτυχία το "I Can See for Miles". Το The Who Sell Out ήταν θεματικό άλμπουμ, άσχετα μεταξύ τους αλλά όλα είχαν σαν θέμα ψεύτικες διαφημίσεις αλλά και δημόσιες ανακοινώσεις (σ.σ. όλα αυτά εν έτη 1967) όπου υποτίθεται ότι έβγαιναν στον αέρα από το σταθμό το Radio London που εξέπεμπε από καράβι! O ιδιοφυής Townshend είχε γίνει μαθητής του Ινδού μυστικιστή Meher Baba κι αυτόν τον είχε επηρεάσει πάρα πολύ (διάβασε εδώ την ιστορία του Baba O’Riley) και στους στίχους των τραγουδιών του Tommy πέρασε πολλά στοιχεία από τα διδάγματά του. Έως τότε το συγκρότημα είχε πολλές επιτυχίες στους μικρούς δίσκους ("I Can't Explain", "Anyway, Anyhow, Anywhere", "My Generation", "Substitute", "I'm a Boy", "Pictures of Lily" και "I Can See for Miles") αλλά η επιτυχία του Tommy τα επισκίασε όλα. Η ιδιοφυία του Pete Townshend είχε βρει στη φωνή του Roger Daltrey τον ιδανικό ερμηνευτή και το Tommy ήταν πρωτοπόρο από κάθε άποψη (Νο2 Μ.Βρετανία, Νο4 Αμερική).
Ακολουθεί η πλοκή της rock opera και στην παρένθεση το τραγούδι όπου γίνεται η σχετική αναφορά. Ο Captain Walker κηρύσσεται αγνοούμενος κατά τη διάρκεια στρατιωτικής επιχείρησης και με την πάροδο του χρόνου θεωρείται νεκρός (Overture). Η Κα Walker γεννάει το γιό του Tommy (It’s a boy) αλλά λίγα χρόνια αργότερα ο Captain Walker επιστρέφει ανακαλύπτοντας ότι η γυναίκα του έχει καινούργιο σύντροφο. Ο Captain Walker δολοφονεί τον σύντροφο της γυναίκας του ενώ ο μικρός Tommy παρακολουθεί. Η μητέρα του τον πείθει ότι δεν είδε και δεν άκουσε τίποτε με αποτέλεσμα ο Tommy να γίνει μουγκός, τυφλός και κουφός!!!( 1921).). Στηρίζεται μόνο στις υπόλοιπες αισθήσεις του ενώ αναπτύσσει ένα ιδιαίτερο εσωτερικό κόσμο ("Amazing Journey/Sparks". Στην πλοκή του έργου μπαίνει ένας απατεώνας που ισχυρίζεται ότι μπορεί να θεραπεύσει τον Tommy (The Hawker),
ενώ οι γονείς του πιστεύουν ότι η απομόνωση που τον περιβάλλει δεν θα του επιτρέψει να είναι μέλος κάποιας θρησκείας (Christmas). Έτσι τον παραμελούν και τον αφήνουν στο έλεος του σαδιστή Cousin Kevin, ενώ κακοποιείται από το θείο του Ernie (Fiddle about). H ναρκομανής σύζυγος του Hawker (Acid Queen), δίνει στον Tommy LSD προκαλώντας του παραισθήσεις ("Underture"). Όσο μεγαλώνει ο μικρός Tommy αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να αισθανθεί τις δονήσεις από το φλιπεράκι (Pinball Wizard) και απελπισμένοι οι γονείς του τον πηγαίνουν σε ένα ειδικό γιατρό (There’s a doctor) που αποφαίνεται ότι τα προβλήματα του παιδιού είναι ψυχοσωματικά και ζητά να πει στον καθρέπτη να δει τα αντανακλαστικά του (Go to the mirror).
Η μητέρα του δεν αντέχει να τον βλέπει σε αυτή την κατάσταση (σ.σ. αυτή που τον παραμελούσε!) και σπάει τον καθρέπτη (Smash the mirror). Αυτό διαλύει το νοητικό μπλοκάρισμα του Tommy ο οποίος ανακτά όλες τις αισθήσεις του αντιλαμβανόμενος ότι μπορεί να γίνει ένα ισχυρός ηγέτης(!!!!) (Sensation). Έτσι ηγείται ενός θρησκευτικού κινήματος (I’m free) το οποίο συσπειρώνει πολύ κόσμο (Sally Simpson) κι εξαπλώνεται παντού (Welcome / Tommy's Holiday Camp). Τελικά όμως οι υποστηρικτές του στο τέλος απορρίπτουν τις διδαχές του και φεύγουν από το κίνημα (We're Not Gonna Take It) κι ο Tommy αποσύρεται (See Me, Feel Me).
 |
| Το εξώφυλλο του soundtrack |
Η ιστορία του Tommy έχει αλληγορικό χαρακτήρα. Από τη μια πλευρά αντανακλά την άνοδο και την πτώση ενός rock star κι από την άλλη πλευρά αντιπροσωπεύει το νεανικό πνεύμα του Pete Townshend που στα νεανικά του χρόνια είχε ψυχοτραυματικές εμπειρίες τις οποίες ξεπέρασε μετά το Monterey Pop Festival του 1967.
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ TOMMY
Η επιτυχία του άλμπουμ αλλά και της ιστορίας ήταν τέτοια που το 1975 μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Αυστραλό παραγωγό Robert Stigwood σε σκηνοθεσία του Ken Russell. Το ρόλο του Tommy άρα του πρωταγωνιστή παίζει ο τραγουδιστής των Who, Roger Daltrey ενώ συμμετέχουν σπουδαίοι ηθοποιοί της εποχής όπως η Ann Margret (μητέρα), o Oliver Reed (στο ρόλο του συντρόφου της μητέρας), Jack Nickolson αλλά και καλλιτέχνες όπως Elton John, Tina Turner, Eric Clapton, Arthur Brown και οι υπόλοιποι τρεις Who. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο Pete Townshend ήθελε να συμμετάσχει κι ο Stevie Wonder, πράγμα το οποίο δεν έγινε. Το soundtrack κυκλοφόρησε και σε άλμπουμ με τη συμμετοχή των Nicky Hopkins, Chris Stainton Ronnie Wood, Caleb Quayes και του οργανίστα Rabbit Bundrick. Λόγω της ενασχόλησης του Keith Moon στην ταινία, Stardust, ντραμς παίζει ο Kenny Jones ο οποίος μετά το θάνατο του Moon πήρε τη θέση του!!!Στην ταινία η Turner υποδύεται την Acid Queen, μια πόρνη που προμηθεύει τον Tommy με ψυχεδελικές ουσίες αλλά και κάνει έρωτα μαζί του, προσπαθώντας να τον θεραπεύσει από τις διάφορες ασθένειές του. Το κομμάτι ξεχωρίζει σίγουρα από το άλμπουμ, κάνοντας την κινηματογραφική σκηνή σημαντική. Ωστόσο, η Turner αρχικά ήταν αρνητική στο να δεχτεί το ρόλο, ακριβώς γιατί δεν ήθελε να παίξει την πόρνη! Αρχικά ο ρόλος προσφέρθηκε στον Mick Jagger αλλά αυτός είπε ότι για να δεχτεί ήθελε να ακουστούν και 3 δικά του τραγούδια, πράγμα που ήταν αδύνατον αφού η ταινίας ήταν βασισμένη στο άλμπουμ Tommy των Who!
ΑΛΛΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΤΟΥ
Οι σημαντικότερες μεταφορές του ήταν οι παρακάτω:
Το 1970 τα Les Grands Ballets Canadiens μετέφεραν τη μουσική του Tommy σε διασκευή για μπαλέτο. Το 1972 παρουσιάστηκε σε θεατρική παράσταση στο Rainbow Theater με τη συνοδεία της London Symphony Orchestra και κυκλοφόρησαν σε άλμπουμ με τη συμμετοχή των Graham Bell, Sandy Denny, Rod Stewart, Maggie Bell, Richie Havens, Ringo Starr, Merry Clayton και Steve Winwood. Αυτό ήταν το αρχικό cast. Αργότερα οι ηθοποιοί κι οι μουσικοί εναλλάχθηκαν πολλές φορές όπως συμβαίνει στα musicals. Το 1991 μεταφέρθηκε στο Broadway ενώ το 2015 διασκευάστηκε σε bluegrass!
Το εξώφυλλο επιμελήθηκε ο McInnerney και περιελάβανε ένθετο με τους στίχους, ενώ άνοιγε σε τρίπτυχο (σ.σ.μιλάμε για το βινύλιο). Να σημειώσουμε ότι κι ο σχεδιαστής του εξώφυλλου, McInnerney ήταν μαθητής του Baba όπως ο Townshend και το συγκρότημα του είχε στείλει κασέτες με τα τραγούδια για να πάρει μια ιδέα καθώς και μια σύντομη πληροφόρηση για την ιστορία του άλμπουμ. Μόλις τη διάβασε ο McInnerneyαμέσως αναγνώρισε τις ιδέες του Baba! Στην ουσία το εξώφυλλο δεν έχει κάποια ιδιαίτερη ιστορία με πιο σημαντικό στοιχείο το γεγονός ότι ο σχεδιαστής προσπάθησε να περάσει τα μηνύματα ελευθερίας του Tommy. O Townshend δεν πρόλαβε να πει τη δική του άποψη για το εξώφυλλο γιατί ήταν απασχολημένος με την ολοκλήρωση των ηχογραφήσεων, ενώ η δισκογραφική εταιρεία είχε θετική γνώμη για το εξώφυλλο γιατί ήταν πολύ καλύτερο από το The Who Sell Out. Η μόνη παρατήρηση που έκανε ήταν να μπουν φωτογραφίες του συγκροτήματος πράγμα το οποίο έγινε.
ΤΙ ΕΚΑΝΑΝ ΜΕΤΑ
Το 1971 κυκλοφόρησαν το άλμπουμ Who's Next που κι αυτό αρχικά γράφτηκε σαν rock opera αλλά για να αποφύγουν να έχουν δύο άλμπουμ με θεματικό περιεχόμενο ο Townshend προσέθεσε ορισμένες άλλες συνθέσεις διαφορετικού στιχουργικού περιεχομένου.
Το 1973 το συγκρότημα κυκλοφόρησε τη δεύτερη μεγάλη rock opera Quadrophenia.
Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟ WOODSTOCK ΕΚΤΙΝΑΣΣΕΙ ΤΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ
Το συγκρότημα βρισκόταν σε περιοδεία στην Αμερική κι είχε πάρει την απόφαση να μην εμφανιστεί σε κανένα φεστιβάλ, παρά μόνο στοWoodstock. Η αμοιβή τους για αυτή την εμφάνισή τους ήταν $12,500. Αν και η συμφωνία τους έλεγε ότι θα εμφανιζόντουσαν στις 16 Αυγούστου λόγω αλλαγής του προγράμματος εμφανίστηκαν ξημερώματα της 17ης με τους Who να είναι εκνευρισμένοι και να μην απολαμβάνουν τη συναυλία, η οποία σημαδεύτηκε από απροειδοποίητη εμφάνιση στη σκηνή ακτιβίστριας που πήρε το μικρόφωνο και μίλησε στον κόσμο, όσο πρόλαβε τουλάχιστον πριν ο Townshend την βγάλει από τη σκηνή. Ο Townshend κατά τη διάρκεια της εμφάνιση τους επετέθητε στην κάμερα του σκηνοθέτη Michael Wadleigh σπάζοντας την κιθάρα του.
Παρ όλο τον εκνευρισμό που διακατείχε το συγκρότημα, η απόδοσή τους ήταν εξαιρετική και η κινηματογράφηση της εμφάνισής τους κάνει το συγκρότημα γνωστό σε όλο τον κόσμο. Ειδικά η εμφάνιση του Daltrey με το jacket με τα κρόσσια άφησε εποχή ενώ καθιερώθηκε σαν ένας από τους πλέον sexy ερμηνευτές!
- O Townshend χρειάστηκε έξη μήνες για να γράψει τα τραγούδια του Tommy. Το συγκρότημα έπαιξε live τα κομμάτια του σε μεγάλα φεστιβάλ που πήρε μέρος όπως Woodstock, Isle of Wight Festival 1969, University of Leeds, και Isle of Wight 1970.
- Οι συνολικές πωλήσεις του ξεπερνούν τα 20.000.000 αντίτυπα κι επανειλημμένως έχει διασκευαστεί.
- Τραγούδια σαν τα Sensation και We’re not gonna take it δεν ήταν γραμμένα για την όπερα αλλά ταίριαξαν με το γενικό κλίμα και συμπεριλήφθηκαν.
- Προηγήθηκε η κυκλοφορία του στην Αμερική (17 Μαίου) κι αυτό γιατί η αγγλική έκδοση του δίσκου είχε προβλήματα με την εκτύπωση του εξώφυλλου κι έγινε στις 23 Μαΐου 1969.
- Η πρώτη κυκλοφορία του Tommy στη χώρα μας έγινε σε δύο ξεχωριστά βινύλια, πάγια τακτική των ελληνικών δισκογραφικών εταιρειών τότε. Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 είχα συναντήσει έξω από τα γραφεία της Polygram στην οδό Μεσογείων 296 ένα Άγγλο fan συλλέκτη των Who που ήθελε να αγοράσει τις ελληνικές εκτυπώσεις!
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΡΙΧΑΡΔΟΣ
8/3/18
Δημοσίευση σχολίου